تاریخچه تتو و تمدن‌هایی که در آن رواج داشته
تتو یا خال‌کوبی، یکی از کهن‌ترین شیوه‌های بیان هویت، باور و زیبایی در تاریخ بشر است. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که انسان‌ها از بیش از ۱۲ هزار سال پیش روی پوست خود علامت‌گذاری می‌کرده‌اند. تتو در ابتدا تنها یک هنر نبوده، بلکه مفهومی مقدس، درمانی، قبیله‌ای، آیینی و اجتماعی داشته است.
۱. آغاز تتو – قدیمی‌ترین شواهد
قدیمی‌ترین تتوها روی بدن اوتسی (Ötzi)، انسان یخی که حدود ۳۳۰۰ سال قبل از میلاد زندگی می‌کرد، کشف شده است.
این مومیایی در آلپ پیدا شده و روی بدنش بیش از ۶۱ طرح تتو وجود دارد. نکته‌ی مهم این است که تتوهای او در نقاط درد بدنش قرار داشتند، بنابراین احتمالاً کاربرد درمانی یا طب سنتی داشته‌اند.
نتیجه:
نخستین تتوها بیشتر درمانی و آیینی بوده‌اند، نه صرفاً تزئینی.
۲. تمدن‌هایی که تتو در آن‌ها رواج بسیار داشته
الف) مصر باستان
در مصر، تتو سابقه‌ای ۵۰۰۰ ساله دارد.
مومیایی‌های زنان مصر (به‌خصوص در دره پادشاهان) دارای حکاکی‌های هندسی روی شکم، ران و بازو هستند.
کاربردهای تتو در مصر:
• آیینی و مذهبی
• نشان وضعیت اجتماعی
• محافظت معنوی
• نشانه‌ی باروری و زنانگی
زنان رقاص، کاهنه‌ها و برخی طبقات خاص بیشترین تتو را داشتند.
ب) تمدن پولینزی (Polynesia) – کامل‌ترین فرهنگ تتو
پولینزی‌ها (تاهیتی، ساموآ، هاوایی، مائوری‌ها) کامل‌ترین و پیچیده‌ترین سیستم تتو در تاریخ را داشتند.
حتی واژه “Tattoo” در زبان انگلیسی از واژه پولینزیایی “Tatau” گرفته شده است.
ویژگی‌ها:
• طرح‌های هندسی، روح‌باورانه و پیچیده
• نشان هویت قبیله‌ای، سن، جایگاه اجتماعی
• ورود به بلوغ و مردانگی
• نشان شجاعت و جنگاوری
تمدن پولینزی، مرکز اصلی و نمادین تاریخ تتو در جهان است.
پ) ژاپن باستان (ایرِزومی – Irezumi)
در ژاپن، هنر تتو به شکل فوق‌العاده‌ای توسعه یافته.
قدمت آن به حدود ۳۰۰۰ سال پیش می‌رسد.
کاربردها:
• ابتدا جنبه‌ی تزئینی و آیینی
• سپس در دوره شوگون‌ها به‌عنوان علامت مجازات برخی مجرمان
• بعدها دوباره تبدیل به یک هنر بزرگ و نماد طبقات خاص (سامورایی‌ها و گِیشاها)
طرح‌های معروف: اژدها، کوی (ماهی)، ببر، موج، نیلوفر.
ت) ایران باستان و اقوام ایرانی
خال‌کوبی در میان ایل‌ها و اقوام ایرانی نیز سابقه طولانی دارد.
گزارش‌هایی از تتو در میان:
• عشایر کرد
• لرها
• بختیاری‌ها
• قشقایی‌ها
و حتی در اشیای باستانی نظیر «مومیایی‌های سکایی» (۵۰۰–۳۰۰ پ.م) که در سیبری و آسیای مرکزی پیدا شده‌اند اما ریشه ایرانی دارند.
طرح‌ها معمولاً نماد:
• حفاظت
• زیبایی
• باورهای قبیله‌ای
• قدرت و شجاعت
بوده‌اند.
ث) مایا و آزتک (آمریکای مرکزی)
مایاها و آزتک‌ها تتو را برای:
• نشان هویت قبیله
• تقدیم به خدایان
• مراسم جنگاوری
• آیین‌های مرگ
استفاده می‌کردند.
طرح‌ها شامل حیوانات مقدس، خدایان، خطوط هندسی و ماسک‌ها بوده است.
ج) جهان عرب، ترک‌ها و اقوام شمال آفریقا
در میان بربرها و اقوام عرب شمال آفریقا، خال‌کوبی روی صورت و دست زنان (مثل تاتو نقطه‌ای و هندسی) به‌عنوان:
• حفظ از چشم‌زخم
• زیبایی
• قبیله‌گرایی
• نشانه ازدواج
رواج داشته است.